Fot.: yewenyi (CC-by-nc)
Istnieje wiele odmian i rodzajów mahjonga. W zależności od kontynentu, kraju, regionu czy pomysłów grającej grupy. Można rzec: ilu graczy – tyle odmian.
Gdy rozgrywka nie sprawia nam już trudności i mamy opanowane podstawowe zasady, możemy uczynić grę ciekawszą, nietypową, trudniejszą, dostosować ją do własnych potrzeb czy wymagań. Można puścić wodze fantazji i ustalić swoje „domowe zasady”. Wykorzystać możemy sprawdzone już schematy (odmiany z Francji, Holandii czy Niemiec), lub stworzyć własne.
Przypomnijmy reguły najbardziej typowe i najczęściej stosowane (opisywaliśmy je w Zaostrzeniu reguł):
- Obowiązkowe podwojenie – (nazywane także: mnożnik, Fan, Han, Yaku) potrzebne do legalności ręki – możliwości zgłoszenia wygranej. W przypadku jego braku, mimo że zebraliśmy cztery układy i parę, nie mamy możliwości zgłoszenia wygranej. Gdy w takim przypadku zgłosimy wygraną, będzie to potraktowane jako błędne zgłoszenie i może być nałożona kara.
Takie podwojenie może dawać jakiś konkretny układ kamieni (np. pon/pung smoków) lub odpowiednia kombinacja układów (patrz np. tabela Yaku). Występuje w odmianie chińskiej turniejowej jako uzyskanie minimum 8 punktów do zgłoszenia wygranej; w Riichi – jako układy dające Yaku; w Hongkong i chińskiej tradycyjnej – jest to kwestią uzgodnienia. - kuikae nashi – występuje w odmianie Riichi. Nie można natychmiast, w tej samej kolejce, po meldunku, wyrzucić kamienia, który tworzył taki układ (przykład: przy Chow: mamy w ręce 2,3,4. Przejmujemy 1 – i meldujemy układ, nie możemy odrzucić od razu 4). W innych odmianach Mahjonga pozostaje ta reguła do uzgodnienia, może występować jako zaostrzenie reguł.
- pominięcie zgłoszenia wygranej (tymczasowy furiten) – gdy gracz, któremu brakuje jednego kamienia do wygranej, pominie aktualnie wyrzucony kamień, potrzebny mu do wygranej (celowo lub przypadkowo) – następni gracze mogą wyrzucić taki kamień w bieżącej kolejce, zakładając, że jest on bezpieczny. Polujący/czekający nie może wziąć takiego kamienia ze zrzutki w bieżącej kolejce. Może to uczynić dopiero w następnej kolejce (po wzięciu przez siebie kamienia z Muru). Zawsze oczywiście jest możliwe zwycięstwo z Muru. Ta reguła występuje w odmianie Riichi (jako tymczasowy furiten), czy w Hongkong. W chińskiej tradycyjnej jest kwestią uzgodnienia, gdy wprowadzimy dodatkową regułę, że gracz, na którego kamieniu nastąpiła wygrana, „płaci” zwycięzcy podwójnie. W przeciwnym przypadku pominięcie zgłoszenia wygranej nie podnosi za sobą żadnych dodatkowych konsekwencji.
Z innych reguł, można użyć także:
- nałożenie dodatkowej kary za „podłożenie się” przeciwnikowi do wysokiej wygranej. W Riichi takie kary istnieją przy wygranych Trzema Dużymi Smokami* i Czterema Dużymi Wiatrami*. Podobne kary ma odmiana Hongkong (kara 9 kamieni, kara 5 kamieni, itp.). W chińskim tradycyjnym (i np. w odmianie brytyjskiej) znane jest jako strzał z armaty.
- obowiązek deklaracji polowania. Można nałożyć wymaganie, że jeżeli graczowi brakuje już tylko jednego kamienia do skompletowania i zgłoszenia wygranej, musi o tym fakcie powiadomić innych graczy. Jeśli tego nie zrobi, można nałożyć umówione wcześniej kary (np. martwa ręka lub inna kara za nieprawidłowe zgłoszenie wygranej). Takie lub podobne reguły można znaleźć na przykład w brytyjskiej odmianie.
- występowanie Martwego Muru. Może on składać się z 14 kamieni (większość odmian), 16 kamieni (np. tajwański) lub w ogóle nie występować (chiński turniejowy, Hongkong).
- (wzorem Amerykanów) tworzenie własnych „domowych” układów specjalnych, dodawanie kamieni bonusowych (kwiaty, pory roku, zawody, itp.), jokerów (w amerykańskim mahjongu mamy np. układy z kamieniami N,E,W,S i jakąś datą).
- zastrzeżenia w występowaniu niektórych układów. Najczęściej takie ograniczenie tyczy się sekwencji (chow). Przeważnie ogranicza się użycie sekwencji i zwycięska ręka może zawierać tylko jedną. Wyjątek może stanowić ręka złożona z samych tylko sekwencji. Tego typu zasadę możemy znaleźć np. w brytyjskiej odmianie mahjonga.
- brak możliwości meldowania sekwencji. Chow złożone z kamieni otrzymanych z muru jest dozwolone, lecz nie mamy możliwości skompletowania tego układu z kamienia wyrzuconego przez innego gracza. Taką zasadę spotkać można najczęściej w odmianach dla trzech graczy.
- przy ograniczonej liczbie graczy, można wyłączyć z gry jedną z rodzin kamieni. Taką sytuację mamy np. w trzyosobowym Riichi, gdzie w grze nie biorą udziału kamienie znaków od 2 do 8.
Ślepy mahjong
Ciekawą odmianą może być gra w Ślepego mahjonga. Gracz, wyrzucając kamień, podaje jego nazwę, po czym kładzie go znakiem do dołu. Trzeba wtedy pamiętać, które kamienie zostały wyrzucone, bo przy zmianie taktyki lub czekań nie można sprawdzić jak zazwyczaj, które kamienie zostały użyte. Prawdopodobnie z początku Mahjong był grany właśnie na ślepo. Stoły do gry miały na środku dziurę, do której wrzucało się „zużyte” kamienie. Niektóre przekazy mówią, że pod stołem siedział mały chłopiec, który zbierał użyte kamienie, mieszał je, i pojawiał się w dziurze tuż po zakończeniu gry, by zbudować szybko nowy mur.
Inną ciekawą modyfikację przybliżymy w kolejnym wpisie.
* – układy wyjaśnione w słowniku a dokładniej opisane w konkretnych regułach.
- Chinese classical mahjong is the oldest variety of mahjong and was the version introduced to America in the 1920s under various names. It has a small, loyal following in the West, although few play it in Asia.
- Hong Kong mahjong or Cantonese mahjong is possibly the most common form of mahjong, differing in minor scoring details from the Chinese Classical variety. It does not allow multiple players to win from a single discard.
- Sichuan mahjong is a growing variety, particularly in southern China, disallowing chi melds, and using only the suited tiles. It can be played very quickly.
- Taiwanese mahjong is the variety prevalent in Taiwan and involves hands of 16 tiles (as opposed to the 13-tile hands in other versions), features bonuses for dealers and recurring dealerships, and allows multiple players to win from a single discard.
- Japanese mahjong is a standardized form of mahjong in Japan and is also found prevalently in video games. In addition to scoring changes, the rules of rīchi (ready hand) and dora (bonus tiles) are unique highlights of this variant. Besides, there is a variation called sanma (三麻) based on this sort, which is modified for playing by three players, and its main differences from the standard one are that chī (Chow) is disallowed and the simple tiles (numbers two through eight) of one suit (usually characters) are removed. Some rules replace some of number 5 tiles with red tiles so that they can eventually get more value.
- Western classical mahjong is a descendant of the version of mahjong introduced by Babcock to America in the 1920s. Today, this term largely refers to the „Wright-Patterson” rules, used in the U.S. military, and other similar American-made variants that are closer to the Babcock rules.
- American mahjong is a form of mahjong standardized by the National Mah Jongg League[18] and the American Mah-Jongg Association.[19] It uses joker tiles, the Charleston, plus melds of five or more tiles, and eschews the Chow and the notion of a standard hand. Purists claim that this makes American mahjong a separate game. In addition, the NMJL and AMJA variations, which differ by minor scoring differences, are commonly referred to as mahjongg or mah-jongg (with two Gs, often hyphenated).
- Three player mahjong (or three-ka) is a simplified three-person mahjong that involves hands of 13 tiles (with a total of 84 tiles on the table) and may use jokers depending on the variation. Any rule set can be adapted for three players, however this is far more common and accepted in Japan, Korea, Malaysia and the Philippines. It usually eliminates one suit entirely or tiles 2-8 in one suit leaving only the terminals. It needs fewer people to start a game and the turnaround time of a game is short—hence, it is considered a fast game. In some versions there is a jackpot for winning in which whoever accumulates a point of 10 is considered to hit the jackpot or whoever scores three hidden hands first. The Malaysian and Korean versions drop one wind and may include a seat dragon. Korean Japanese three player variant.
- Singaporean/Malaysian mahjong is a variant similar to the Cantonese mahjong played in Malaysia. Unique elements of Singaporean/Malaysian mahjong are the four animal tiles (cat, mouse, cockerel, and centipede) as well as certain alternatives in the scoring rules, which allow payouts midway through the game if certain conditions (such as a kang) are met.
- Fujian mahjong, with a Dàidì joker 帶弟百搭.
- Vietnamese mạt chược, with 16 different kinds of jokers.
- Thai mahjong, includes the Vietnamese tiles with another eight for a total of 168 tiles.
- Filipino mahjong, with the Window Joker.
- Korean mahjong is unique in many ways and is an excellent version for beginners and three players. One suit is omitted completely (usually the Bamboo set or 2-8 of bamboo) as well as the seasons. The scoring is simpler and the play is faster. No melded chows are allowed and concealed hands are common. Riichi (much like its Japanese cousin) is an integral part of the game as well.Korean Rules
- Pussers bones is a fast-moving variant developed by sailors in the Royal Australian Navy. It uses a creative alternative vocabulary, such as Eddie, Sammy, Wally, and Normie, instead of East, South, West, and North.